K L E U R R I J K: 08/05/16

vrijdag 5 augustus 2016

Voor mijn biografie project 2016 las ik een biografie over de dichter Willem Kloos.

Ik las voor mijn biografieproject 2016 ""In dit gevreesd gemis. Het leven van Willem Kloos"" van Bart Slijper. Een van onze beroemde ""Tachtigers"", een groep auteurs die in de tachtiger jaren van de negentiende eeuw hartstochtelijk probeert te breken met de ‘slaperigheid en het moralisme’ van de toenmalige Nederlandse literatuur. Het is een heerlijk boek. Het behandelt niet zozeer de gedichten van Kloos, maar legt de nadruk op zijn vriendschappen en het opzetten en de ondergang van De Nieuwe Gids, het tijdschrift dat door hem is opgericht.

Kloos moeder sterft jong en hij wordt achtergesteld door de tweede vrouw van zijn vader. Lezen is voor hem een ontsnapping uit het liefdeloze milieu. Hij is veel te vinden bij boekhandelaren in Amsterdam. Hij ontmoet de 18 jarige Jacques Perk en er ontstaat een hechte vriendschap. Waar Kloos is is Perk en waar Perk is is Kloos. Maar op een gegeven moment krijgt Perk het benauwd en gaat wat afstand nemen. Perk wordt ernstig ziek. Hij woont nog bij zijn ouders en dagelijks belt Kloos aan, maar Perk wil hem niet zien.

Perk sterft en Kloos is intens verdrietig. Hij krijgt het voor elkaar dat hij de nalatenschap van Perk mag beheren en dat geeft hem troost.

Daarna ontmoet Kloos Albert Verwey en ook tussen hen ontstaat een hartstochtelijke vriendschap.

Met Albert Verwey verzint Kloos een list. Hun eigen gedichten krijgen van de recensenten niet de eer waarop zij hopen. Daarom maakten zij onder het pseudoniem Guido in de stijl die de toenmalige recensenten waardeerden in 1885 de fakebundel Julia. Een verhaal van Sicilië waarin zij proberen alle elementen van de door hen zo verafschuwde burgerlijke poëzie te verwerken. Aanleiding is onder andere Een lent van vaerzen, een bundel van Louis Couperus, die door Kloos wordt afgedaan als ‘’niets dan handigheidjes met de pen, waar alle geestelijke vermogens part noch deel aan hebben’’. De recensenten die het wagen Julia positief te beoordelen worden in de brochure De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek onsterfelijk belachelijk gemaakt.

Wanneer Albert Verwey Kloos vertelt dat hij gaat trouwen stort de vriendschap in. Kloos wordt razend en is niet meer te verdragen. Slijper gaat in op de vraag of de vriendschappen van Kloos homoseksueel van aard zijn geweest. ‘’Dingen waren anders vroeger. Om te beginnen liepen vriendschappen tussen mannen vaak hoger op dan wat wij tegenwoordig als ‘gewoon’ zien (…). De verbondenheid tussen deze twee jongens die in bijna alle opzichten uitzonderlijke persoonlijkheden waren, kon zo sterk worden doordat zij in elkaar een verwante ziel herkenden.’’ biografieportaal

Hoe het ook zij, Kloos moet opnieuw de pijn door staan na het beëindigen van deze vriendschap. Hij gaat veel drinken, hij wordt al bozer.

Ik moest daar wel om lachen. Wij denken dat wij bot zijn in deze tijd met alle scheldpartijen en beledigingen op Twitter en Facebook etc. Nu de Tachtigers konden er ook wat van. Zij stuurden briefjes rond met beledigingen die er niet om logen.

Het gaat allengs slechter met Kloos. De vriendenkring maakt zich zorgen en ze leggen allemaal geld in, zodat hij van zijn schulden af kan komen. Hij wordt een paar keer opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Hij logeert een paar keer bij verschillende vrienden. Hij trouwt in 1900 met Jeanne Reyneke van Stuwe, schrijfster van damesromans. Zelf schrijft hij nog wel, maar het vuur lijkt gedoofd.

Het is echt een heel leuk boek. Naast Kloos, Perk en Verwey vertelt de schrijver ook beeldend over de andere tachtigers, zodat je een goed beeld van hen krijgt. Wat ik ook leuk vond was dat alle huizen waar Kloos woonde beschreven worden. Ik vind het altijd zo'n raar idee dat de mensen er niet meer zijn, maar de huizen nog wel. Je kunt in Amsterdam dus door een straat lopen zonder te beseffen dat daar ooit Kloos en Verwey in hun jonge jaren heen en weer liepen om elkaar te bezoeken. Er hangt geen ""verwijzingsplaat"" aan de muur, dus hoe kunnen passanten het weten? Nu ik het weet denk ik erover om een Kloos wandeling te gaan maken door Amsterdam . Ik heb de woningen opgezocht op Google Earth. Ik stond dus ineens voor deze huizen, echt leuk, bijna levensecht. Ik kwam zo ook terecht op het Haarlemmerplein, waar de ouders van Jacques Perk en Jacques Perk zelf woonden. Daar ben ik nog nooit geweest. Ik wist niet dat daar z'n mooie poort is.

Mooie regels van Jacques Perk

Uit ""IRIS""

Ik ben geboren uit zonnegloren
En een zucht van de ziedende zee

Willem Kloos

Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten

------------------------------

Ik ween om bloemen in de knop gebroken
En vóór den uchtend van haar bloei vergaan,
Ik ween om liefde die niet is ontloken,
En om mijn harte dat niet werd verstaan

Gij kwaamt, en 'k wist - gij zijt weer heengegaan...
Ik heb het nauw gezien, geen woord gesproken:
Ik zat weer roerloos nà die korten waan
In de eeuwge schaduw van mijn smart gedoken:

Zo als een vogel in den stillen nacht
Op ééns ontwaakt, omdat de hemel gloeit,
En denkt, 't is dag, en heft het kopje en fluit,

Maar eer 't zijn vaakrige oogjes gans ontsluit,
Is het weer donker, en slechts droevig vloeit
Door 't sluimerend geblaarte een zwakke klacht.

---------------------------

Ik heb u lief, als droomen in den nacht,
Die, na een eind'loos heil van éénen stond,
Bij de eerste schemering voor immer vlôôn,-

Als morgen-rood en bleeke sterren-pracht,
Iets liefs, dat men verloor en niet meer vond,
Als alles, wat héél ver is en héél schoon.

tachtigers

--------------------------

Enkele opvattingen van 'de tachtigers' in een notendop

-"Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie"

-"Niet een boodschap van stichtende aard is het allerhoogste dat de dichter
kan bereiken, maar Schoonheid"

-"L'art pour l'art"

-"Schoonheid, o gij, wier naam geheiligd zij" (uit een sonnet van Perk)