Voor mijn boekenproject 2019 las ik "Rose" van Rosita Steenbeek
In ROSE beschrijft Rosita Steenbeek het leven van haar grootmoeder van moederskant Rose Lehmkuhl, die werd geboren in 1905, als dochter van een Joodse moeder en een niet-Joodse vader.
Het verhaal begint in de jaren twintig. De Eerste Wereldoorlog is afgelopen en de familie viert een driedubbele bruiloft; een geweldig feest op Wangeroog. Ze is vol goede verwachting voor de rest van haar leven, maar al vrij snel blijken dromen niet uit te komen. Ze moet haar geboortestad Keulen verlaten en niet lang daarna blijkt dat haar vader het gezin in de steek laat.
In 1929 ontmoet Rose een Nederlandse man, dominee Gerhard Hugenholtz. Het is liefde op het eerste gezicht. Ze besluiten een jaar te wachten, zich dan te verloven en na weer een jaar te trouwen. Rose moet kiezen of ze joods blijft of dat ze hervormd kan worden. Of ze Duitse blijft of Nederlandse wil worden. Ze voert een innerlijke strijd over ‘the things we do for love.’
Zoon Hans is Duits en half Joods, hij hoeft niet in het Duitse leger. Maar later toch nog weer wel. De dominee is een positieve opgewekte man, een naïeve verzetsheld, die (de kwaliteit) openheid voorop heeft, mooi in vredestijd, maar gevaarlijk in een oorlogssituatie. Hij wordt door de Duitsers opgepakt. Roos is Duitse, half Joods, maar ook Nederlands Hervormd en getrouwd met een Nederlandse dominee. Ze gebruikt haar kwaliteiten, zoals haar bekendheid met de Duitse cultuur en taal in contact met de Duitse officieren die in de pastorie worden ingekwartierd, teneinde de positie van het gezin en de dorpsgemeenschap te verbeteren.
‘De joodse achtergrond van mijn grootmoeder was grotendeels nieuw voor mij,’ vertelt Rosita Steenbeek. ‘
Website van een neef van Rosita Steenbeek
Ik vond deze website van een neef van Rosita Steenbeek. Boordevol foto's en een oud filmpje van Bremen in de tijd dat Ros en Gerhard elkaar ontmoetten.
In 1932 werd mijn grootvader predikant in de gemeente Klaaswaal, een dorpje onder de rook van Rotterdam. Door enkele illegale acties en opstandig gedrag in het volle zicht van de Duitse bezetter, is het eigenlijk een wonder dat hij de oorlog overleefd heeft. Vanaf 1946 was hij predikant in Woubrugge en vanaf 1949 in Nijkerkerveen. Op 1 mei 1955 ging hij met emeritaat en enkele maanden later verhuisden opa en oma naar de Sanatoriumlaan 77 in Zeist.
Haar hele leven heeft oma te maken gehad met externe omstandigheden. Bij geboorte was ze Duitse; in de jaren ’20 en ’30 Jodin; na haar huwelijk in 1931 was ze de Nederlandse domineesvrouw (van Duitse afkomst) maar na het bombardement op 14 mei 1940 “moffin”…. Door de Duitse bezetter werd ze in 1942 aangemerkt als “Mischling” (“halfbloed”) vanwege haar Joodse moeder. Later was ze vooral onze Duitse oma die vrijwel accentloos Nederlands sprak. Over de oorlog, haar Joodse achtergrond en de vermoorde familieleden sprak ze vrijwel nooit.
BOEKENPROJECT 2019
Rose - Rosita Steenbeek
