Voor mijn boekenprojekt 2021 las ik "Shakespeare and Company", van Krista Halverson.

 Motto George Whitman: Be not inhospitable to strangers lest they be angels in disguise

Shakespeare and Company

 The Rag and Bone Shop of the Heart 

37 Rue de la Bûcherie, 75005 Paris, France

Het boek brengt me in een soort tijdmachine. Ik weet het ineens weer, ja zo was het, de jaren 60, zo voelde het. Toendertijd heb ik nooit kunnen bedenken dat ik in 2021 met weemoed terug zou kijken naar de ideeën en de sfeer van de zestiger jaren. Toen had ik niet geloofd dat die ideeën zouden kunnen verdwijnen. Ideeën die George Whitman echter tot hoge leeftijd zou blijven uitdragen tot in 2011, het jaar van zijn overlijden en zijn dochter nu uitdraagt. 

George Whitman

Als jong Amerikaan komt hij in de jaren 50 in Parijs terecht. Hij heeft een grote passie, boeken, hij woont in een goedkoop hotelletje, waar de boeken zich tot het plafond opstapelen. Hij ontmoet in 1951 een Algerijn die zijn broodwinkel aan hem verkoopt voor 500 dollar. En hiermee begint het verhaal van de boekwinkel, Boekwinkel Mistral, die later, met goedvinden van Sylvia Beach, Shakespeare and Company zou gaan heten. Sylvia Beach is de beroemde Amerikaanse boekhandelares die eerder een Engelstalige boekwinkel in Parijs opende. Haar boekwinkel wordt een magische plek waar expats, beginnend kunstenaars en schrijvers elkaar ontmoeten (Hemingway, Gertrude Stein, James Joyce). Zij moest haar boekhandel sluiten onder dwang van de Duitse bezetter.

George Whitman verplaatst zijn boeken van het hotel naar de ruimte, die hij gekocht heeft. Vanaf nu zal het een boekwinkel worden. Eerst is het alleen een ruimte met 1000 boeken op de begane grond. Net na de oorlog is er nog geen elektriciteit, er staan kaarsen. In de loop der tijd koopt George er verdiepingen bij en groeit het uit tot de winkel zoals het er nu uitziet en gerund wordt door Sylvia Whitman, de dochter van George. Wat  een fantastische winkel. Precies zoals ik me een boekwinkel voorstel, mensen, ik wil er naar toe......... Er is nu ook een café. Er zijn katten en een hond. Er staat een piano. 

De 60-er jaren, Ban de Bom, anti Vietnam. Bijzonder aan hem is dat hij altijd  de denkbeelden van de jaren 50-60 bleef omarmen, ook toen alles veranderde. George noemde zich een socialistische entrepreneur en zijn boekwinkel stond open voor iedereen. De inspiratie hiervoor kwam voort uit de reizen die hij in Zuid-Amerikaanse landen maakte als "hobo", zonder een cent op zak. Overal ontmoette hij vriendelijkheid en gastvrijheid. Hij wilde iets terugdoen. Zijn motto: "geef zoveel mogelijk en neem wat je nodig hebt". 

Boeken betekende voor hem kennis, begrip, bruggenbouwen, schoonheid en het moest voor iedereen haalbaar zijn ze te lezen. Dus, had je geld dan kocht je een boek, had je geen geld dan las je het boek ter plekke, desnoods de hele dag, had je geen onderdak dan bleef je slapen. Overal waren banken en bedden. Tumbleweeds noemde hij zijn gasten. Tumbleweed is een plantje in de USA dat zich aan elkaar hecht. Moet je maar eens op You Tube zoeken dan zie je daar spectaculaire voorbeelden van. Hij noemde het een Tumbleweed hotel. In de jaren 50 kwamen de Beats, Burroughs, Kerouac, Ginsberg hielden lezingen en bleven slapen. Wanneer je wilde blijven slapen hoefde je niet te betalen, wel moest je een paar uren in de winkel werken, minstens 1 boek uitlezen en een geschreven autobiografie achterlaten. Over de jaren verbleven er zo 40.000 gasten, net als Sylvia Beach eerder leende hij geld, gaf onderdak en een bord Irish stew. Sommige handige Tumbleweeds hielpen de winkel opbouwen. Zij stonden achter de kassa, maakten schoon, hielpen bij de boekhouding. Het was de boekwinkel van George, maar tegelijktijdig van iedereen. 

In de jaren 60 veranderde de situatie. Niet in de boekwinkel, maar in de buitenwereld. De koude oorlog heerste. De CIA infiltreerde in Europa, gaf geld aan kunstenaars en kunstinstellingen, dit om het linkse denken dat in Europa voorop stond te ondermijnen. Rond de boekwinkel gonsde het van de geruchten, is George betaald door de CIA? Wat er echt gebeurde was dat George last kreeg van wat hij spionnen noemde. Ineens kreeg hij allerlei bobo's op bezoek die op hem inpraatten. Hij schreef hierover brieven aan machthebbers. Later bleek dat 1 van de oprichters van een blad dat vanuit Shakespeare and Company ontstond betaald werd door de CIA. Hij kreeg te maken met een overheid die moeilijk werd. Ineens moest hij bewijzen dat hij de papieren bezat die vereist zijn. Dit terwijl de boekwinkel dan reeds 15 jaar bestaat. Hij moet zijn winkel sluiten, dit duurde 2 jaar. De overheid ergert zich aan de beatniks, het langharig werkschuw tuig. Ook kwamen er steeds meer jonge Amerikanen die niet mee wilden doen aan de oorlog in Vietnam.

Hij noemt daarop zijn winkel Free University of Paris, er vinden manifestaties plaats. Voor de Tumbleweeds die bij hem overnachten moet hij nu dagelijks de gegevens naar de politie brengen. Hij stapte op zijn mobylette en bracht aandoenlijke briefjes met beschrijvingen naar de politie. Op 1 van zijn notities staat dat het een jong meisje betreft die van de regen houdt en van de nacht en graag hedendaagse poetry leest. Kijk hier ook maar eens: 

malbork/tumbleweed-hotel-shakespeare-and-company

theguardian/shakespeare-and-company-paris-in-pictures

1968, het revolutie jaar. Een groep Parijse studenten kwamen bij elkaar en werden door de politie in elkaar geslagen. Daarop kwamen meer studenten bij elkaar en uiteindelijk werd het een miljoenenopstand. Geprotesteerd werd tegen het gebrek aan inspraak en democratie en tegen de oorlog in Vietnam. De demonstranten werden hard uit elkaar geslagen. George zette zijn deur open en haalde studenten binnen die gewond waren geraakt en slaat de deur weer gauw. 

SYLVIA WHITMAN

In 1981 wordt zijn enig kind geboren, Sylvia Whitman. Na de scheiding van haar ouders gaat ze met haar moeder naar Londen. Hier volgt ze een universitaire studie. Ze ziet haar vader niet meer. Toen ze 21 werd realiseert ze zich ineens dat hij 91 is en dat ze als ze niet zou opschieten, ze hem niet zou leren kennen. 

George maakt zich zorgen wie de winkel zal overnemen. Hij benadert verschillende mensen. Maar dan komt Sylvia op bezoek, eerst voor korte periodes, dan voor langer. Zij en haar echtgenoot nemen de winkel over. Ze brengt in het begin kleine veranderingen aan. George brengt het weer terug in de oorspronkelijke staat. Maar ze zet door, er komt telefoon en de computer doet zijn intrede, er komt ook een webwinkel. De winkel bestaat nog steeds en is enorm populair:  

Wat vertelt de schrijfster Krista Halverson over het proces van het schrijven van dit boek:  For two years, from 2012 to 2014, I could be found tucked into George Whitman's former bedroom, his cat, Kitty, on my lap, reading and sorting Shakespeare and Company’s archives. It was the first and the most daunting task in creating a history book about the shop. George’s apartment, two floors above the bookstore, housed a century’s worth of correspondence, photographs, documents, author memorabilia and ephemera, both mundane and precious—all of it mostly unsorted, stashed into various old wine crates and big plastic tubs, stuffed under the bed and bureau and sink, and even piled atop the water tank in the bathroom. My friend Elaine Katzenberger at City Lights introduced me to Sylvia, who’d been managing Shakespeare and Company since 2005, when her father handed her the reins. It happened that Sylvia was looking to create a book about the shop’s history. artbook/blog-shakespeare-and-co-krista-halverson

Het boek is prachtig vormgegeven. Verschillende kleuren papier, boordevol foto's en facsimile's van briefjes. Er zitten twee strips over de boekhandel in. De sfeer van de diverse tijdperken spreekt erin door. Het verhaal van de schrijfster in een groot lettertype, de briefjes van Tumbleweeds klein.

Wat maakt George Whitman zo bijzonder?

Wat George Whitman zo'n bijzondere ondernemer maakt is zijn vertrouwen in andere mensen. Tumbleweeds beschrijven bijvoorbeeld dat zij in Parijs rondlopen en de boekhandel ontdekken, naar binnen stappen. Daar aangesproken worden door een man, die zegt: Neem je even de boel waar, daar staat de kassa, daar kunnen mensen betalen, ik ben even een paar uur weg. Deze man is George Whitman. Hij heeft in de beschreven periode een paar wereldreizen gemaakt. In die periode nemen Tumbleweeds de boekhandel waar. Het gaat in bijna alle gevallen goed. Hij wordt ook wel eens bestolen. Maar dit weerhoudt hem niet om door te gaan. 

Wat zouden wij in onze tijd deze ideeën goed kunnen gebruiken 

Vertrouwen is nu zo ver te zoeken. Denk bijvoorbeeld eens aan het grote probleem van de slachtoffers van de kindertoeslag affaire. Nog maar 10% van hen heeft de financiële compensatie waar zij recht op hebben. Waarom duurt het zo lang? Omdat iedereen gescreend moet worden. Ho, wacht eens, het waren niet de slachtoffers die fout zaten, maar de overheid...... wat nu screening? Ik zou zeggen, geef hen het geld, niks meer uitpluizen, niks meer weggelakte stukken aan advocaten geven. Misschien zitten er een paar mensen tussen die er geen recht op hebben? Laat het zo zijn.

Whitman called his venture "a socialist utopia masquerading as a bookstore"

 Henry Miller called it "a wonderland of books"

Mijn boekenproject 2021

• Een Kamer voor Jezelf - Virginia Woolf 
• Het Verre Geluk: het Huis Koeragin /het erfgoed van de Astrows - Constance Heaven
• De Hindi Bindi Club - Monica Pradhan
• De Olijvenoogst - Carol Drinkwater
• Gertrude Stein - Walter Sorell
• De autobiografie van Alice B Toklas - Gertrude Stein
• de Kleine Bakkerij op het Strand - Jenny Colgan
• Journal of a Book - John Steinbeck
• De Smaak van Champagne - Sarah Kate Lynch
• Liefdesdomein - Rosita Steenbeek
• Bridget Jones - Helen Fielding
• De 7 levens van Wubbo Ockels - Gean Ockels
• Terug naar de Provence - Frédérique Hébrard
• Dagboek uit Wuhu - Emily Prager
• Op zoek naar de vijand die een vriend wilde zijn - Bette Dam
• Shakespeare and Company - Krista Halverson