Ik heb het boek indertijd aan mijn moeder cadeau gedaan. Na haar overlijden kreeg ik het terug. Het boek staat nu in mijn kast. Het is een heel dik boek. Er staan verschrikkelijke dingen in. Bij tijd en wijlen kon ik bijna niet meer verder. Natuurlijk wist ik al veel over wat er allemaal in Europa is gebeurd. Maar zo alles op een rij, de ene verschrikking na de andere....... Wat een vreselijke eeuw. Wat hebben wij elkaar allemaal aangedaan.
Mak maakt het aanschouwelijk. Hij reist naar de verschillende landen. Spreekt mensen die er wonen. Mensen die het gebeurde hebben meegemaakt. Hij bekijkt de plekken waar het gebeurde en constateert regelmatig dat er niets meer van terug te vinden is. Soms staat er een gedenkteken, meestal niet.
Hij begint bij de WO I. De oorlog zou een paar maanden duren, de oorlog zou vlug voorbij zijn. Mannen aan twee kanten van het front gingen met een lach en onder het zingen van liederen de oorlog in. Het werd vreselijk. De oorlog sleepte zich jarenlang voort. Er kwam een einde aan omdat soldaten uiteindelijk in opstand kwamen en er op meerdere plekken revoluties uitbraken. Mak kent heel veel anekdotes. Zo zijn er momenten geweest dat de soldaten van de twee fronten die in geulen lagen ingegraven elkaar seinen gaven dat er even wapenstilstand was.
Maar het blijft niet bij deze oorlog. Allereerst is daar de Spaanse burgeroorlog. Anti fascisten streden tegen fascisten. Uit heel Europa trokken mensen naar het slagveld om aan de ene of de andere kant te strijden. De anti-fascisten verloren omdat de Duitsers de fascisten met zwaar oorlogstuig bewapenden. Massale vluchtelingenstromen vanuit Spanje naar Frankrijk. Waar ze in feite niet welkom waren.
Mak vertelt over de moordpartijen op Joden in Estland ver voordat de nazi's aan de macht kwamen. Hij vertelt over de opkomst van Hitler. Hij vertelt over de Holocaust. Hij vertelt over de massaliteit van bombardementen van geallieerden op Duitse steden. Hij vertelt over de Gaulle en Churchill, Stalin, Roosevelt en andere groten der aarde van dat moment. Hij vertelt over de DDR en West Duitsland, over de IRA en over nog zoveel meer. Ik ben blij dat ik het boek zelf heb want nu kan ik dingen ook weer terug zoeken. Het is zoveel, ik kan het niet allemaal onthouden.
Wat ik onthouden heb is de terreur, de moordpartijen, het feit hoe weinig een mensenleven waard was op ons continent, wat een ellende ons continent heeft meegemaakt. Dit is allemaal in Europa gebeurd, niet in een land heel, heel ver weg. Wat ik me altijd afvraag is hoe het kan dat we onszelf nu zo op de bord kloppen en zeggen dat wij de beste cultuur hebben, de Joods Christelijke cultuur. Waarom wordt dit nu als een soort mantra herhaald? Ik hoor het zo vaak zeggen. Dat terwijl er 6 miljoen Joden op dit continent zijn vermoord!
Mak vertelt regelmatig dat mensen nadien er niet over wilden praten. Dat bijv. in Duitsland nazi's op hun posten bleven. Dat pas in de 60-er jaren hun kinderen vragen gingen stellen. En het systeem aan vielen. Nu heb ik zelf de zestiger jaren meegemaakt. Maar hierbij flapten mijn oren toch. Ik maakte provo's en kabouters mee via de media en kranten. Ik vond het fantastisch wat er gebeurde in 1968 in Parijs. Jongeren kwamen in opstand. Maar ik heb er nooit bij nagedacht dat jongeren hun ouders verwijten maakten over hun verleden. Misschien speelde het meer in Duitsland. Ik maakte ruzie met mijn vader over Lyndon Johnson, de Amerikaanse president. Ik was fel tegen de Vietnamoorlog. Voor mijn vader waren de Amerikanen helden die Nederland hadden bevrijd. Ik weet nog dat ik bij een organisatie zat waar ook gedemocratiseerd werd. Dat we bij elkaar kwamen om te discussiëren. Dat ik degene die dit voorzat eindeloos saai vond. Dat ik de terminologie die hij gebruikte totaal niet begreep maar het niet durfde te zeggen of vragen te stellen. Bang om dom te lijken.
Ik herinner me ook nog goed dat ik Bob Dylan voor de eerste keer hoorde. Ik was ziek en lag op bed. Ik luisterde via een transistorradiootje naar Radio Luxemburg en toen hoorde ik die stem. Het was magisch. Die hele tijd was magisch. Ik heb er heimwee naar. Ik kan me ook niet voorstellen dat de USA, waar zo'n gevoel van vrijheid en verdraagzaamheid vandaan kwam nu een man als Trump heeft voortgebracht. Het land ""of the free", het land van de immigratie. Iedereen die geen zwarte huid heeft of indiaan is kwam als immigrant binnen. En nu Trump?
Hoe kunnen tijden veranderen. Dit is ook wat de kracht van het boek van Geert Mak. Het legt uit waar ""dingen"" vandaan komen. Het vertelt over de geest van de tijd, over helden en angsthazen. Over beulen en liefdevollen.
Na WOII wordt er eindelijk geprobeerd om naar samenwerking te zoeken. Men beseft dat dit niet langer zo kan. Europa is decennia lang geteisterd door oorlogen. Vredesvoorwaarden waren vaak al weer de aanzet tot nieuwe conflicten.
Oprichting
Het Verdrag tot oprichting van een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS-Verdrag of Verdrag van Parijs) werd in 1951 gesloten door zes landen: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland. Het werd in 1952 van kracht. De EGKS vormde zich tot de voorloper van de latere Europese Unie. Het leek de Europese landen verstandig om de controle over de zware industrie (die tijdens de Tweede Wereldoorlog grote hoeveelheden wapens had geproduceerd) in handen te geven van een organisatie die boven de landen stond. Zo'n samenwerkingsverband kon bovendien het wantrouwen wegnemen tussen de voormalige vijanden Duitsland en Frankrijk. Zo hoopte men een herhaling van de Eerste en Tweede Wereldoorlog te voorkomen.
Andere doelstellingen van de op te richten organisatie waren groei van de economie en van de werkgelegenheid, meer welvaart en een efficiënte productie. Het EGKS-Verdrag schafte handelsbelemmeringen (zoals invoerrechten) voor kolen en staal af. Ook voorzag het verdrag in samenwerking op terreinen als investeringen, productie, lonen, verkeer en handel met andere landen.
Het EGKS-Verdrag werd ondertekend op 18 april 1951 en ging op 10 augustus 1952 van kracht voor de periode van vijftig jaar en liep af op 23 juli 2002. Daarmee hield de EGKS op te bestaan.
Het heeft gewerkt. Behalve in voormalig Joegoslavië is er geen oorlog meer geweest. En daar mogen we heel dankbaar voor zijn. Ik ga verder met mijn zoektocht naar de EU.
