K L E U R R I J K: juli 2025

maandag 28 juli 2025

Verbindingen, een overpeinzing.

Ik heb nog iets ontdekt wat te maken heeft met mijn vorige blog. Ik vroeg me ineens af hoe de Engelse regering aan het enorme geldbedrag kwam, waardoor ze compensatie konden geven aan voormalige plantagehouders. Ik dacht dat dit via de belasting werd gedaan en vroeg me af hoe dit in die tijd ging, wie betaalden er toen eigenlijk belasting? Ik vroeg het aan Copilot en het antwoord wat ik kreeg is totaal anders.

De Britse overheid financierde de compensatie aan plantage-eigenaren na de afschaffing van slavernij in 1833 door een enorme lening af te sluiten. Hier zijn de belangrijkste details:

In 1835 sloot de Britse staat een lening van 20 miljoen pond sterling.
Deze lening werd verstrekt door twee grote bankiers: Nathan Mayer Rothschild en Moses Montefiore.
Het bedrag vertegenwoordigde ongeveer 40% van het jaarlijkse overheidsinkomen.
De lening was zo omvangrijk dat de laatste afbetaling in 2015 plaatsvond werd gedaan door Britse belastingbetalers.

Veel van deze zaak wist ik, maar los van elkaar. Ik heb nooit beseft welke VERBINDING er bestaat tussen slavernij en rijkdom in Engeland en de rijken in dit deel van de wereld. Dat je eerst rijk wordt via het werk van slaven, dat je daarna nog rijker wordt omdat je overheid een enorme lening afsluit om je compensatie te geven. Dat je die compensatie gebruikt om oa fabrieken op te zetten. Dat deze industriële revolutie je rijker maakt, terwijl er een arbeidersproletariaat ontstaat met o.a. kinderarbeid. En dat tot in onze tijd alle Britten hebben afbetaald.

Ik heb het altijd heel bijzonder gevonden dat Jane Austen zich in een koetsje moest laten vervoeren, terwijl de schrijfsters Charlotte en Emily Bronte ongeveer 30 jaar later leefden met de trein reisden.

Jane Austen leefde van 1775 tot 1817, een periode waarin koetsen en postwagens de voornaamste vervoermiddelen waren. In haar brieven en romans komen bijna 400 verwijzingen naar koetsen voor, vaak met sociale betekenis: het type koets zei iets over status. De spoorwegen waren toen nog in hun kinderschoenen. De eerste conventionele spoorlijn in Engeland, de Stockton and Darlington Railway, geopend in 1825, acht jaar na haar dood.

Charlotte, Emily en Anne Brontë leefden in de eerste helft van de 19e eeuw. Charlotte stierf in 1855. Zij volledig actief gebruik van de trein. Charlotte reisde al in 1837 per spoor en de familie gebruikte het station in Keighley om manuscripten te verzenden. Hun broer Branwell werkte zelfs als stationsklerk op de Manchester and Leeds Railway. Uit onderzoek van UCL blijkt dat minimaal 175 ex-slavenhouders investeerden in meer dan 200 spoorwegprojecten . Voorbeelden: John Moss, bankier en slavenhouder, was voorzitter van de Grand Junction Railway. Robert Browne investeerde meer dan £ 577.000 in de South Eastern Railway. Deze investeringen legden de basis voor het moderne Britse spoorwegnet.

De spoorwegen in het Verenigd Koninkrijk waren dus niet alleen een symbool van vooruitgang, maar ook van de nalatenschap van koloniale uitbuiting .

zaterdag 26 juli 2025

Mijn boekenproject 2025, Mansfield Park van Jane Austen.

Recent bekeek ik een nieuwe serie over Jane Austen op de BBC. De toon van deze serie is anders dan ik normaal hoor wanneer men het over Jane Austen heeft. Het gaat over haar roman Mansfield Park. Verteld wordt dat dit boek na Pride and Prejudice en Sense and Sensibility haar eerste volwassen roman is. Dat zij in dit boek niet langer over romantische verwikkelingen wil praten, maar over haar eigen tijd, datgene wat zij als goed waarnemer om zich heen ziet. Haar vader is dominee van een plattelandsgemeente. Toen Jane en haar zus Cassandra geen goede echtgenoten konden vinden, besloten hun ouders naar het meer mondainere Bath te verhuizen. Jane vond iemand, maar hij stierf jong. Cassandra haar verloofde overleed in het Engelse leger. Daarna waren er geen romantische verwikkelingen meer. Jane wilde alleen nog maar schrijven en Cassandra en haar moeder zorgden ervoor dat alles rond haar geregeld werd, zodat Jane dit kon doen.

Na het overlijden van hun vader vindt hun broer een huisje op zijn landgoed waar zij kunnen wonen. Die broer wordt in zijn kindertijd geadopteerd door een heel rijk echtpaar. Na hun overlijden erft Edward alles. Zo komt het dat Jane zowel onder "gewone" mensen kwam als onder de "upper ten". Zij zag het grote verschil tussen arm en rijk en beschreef dit in Mansfield Park.

Het verhaal gaat over 3 zussen. 1 trouwt rijk en woont in een enorm landhuis, 1 woont in een kleinere woning, zij is een enorme bedisselaar, niemand vraagt erom, maar zij denkt dat ze alles moet regelen. De jongste zuster trouwt met een arme zeeman, ze krijgt veel kinderen. De bedisselende zus regelt het zo dat Fanny Price, 1 van de arme kinderen van de jongste zus opgenomen wordt in het huis van de rijke familieleden. Zus nummer 2 duwt haar altijd beneden naar, nooit een goed woord, wil dat Fanny begrijpt dat ze van arme afkomst is en dat ze zich niets moet inbeelden. In de BBC-documentaire komt dit sterk naar voren, Jane als feministe. Maar wat ook sterk naar voren komt is dat Jane in haar boek iets schokkends doet. Zij stelt de slavernij ter discussie.

Fanny Price stelt een vraag over de slavenhandel aan haar oom Sir Thomas Bertram wanneer hij terugkeert uit Antigua – een zeldzaam en krachtig moment in Mansfield Park. Maar haar vraag wordt gevolgd door een "doodse stilte": haar neven en nichten reageren niet, en Fanny voelt zich voelbaar ontmoedigd om door te vragen.

Fanny's vraag toont haar verlangen om te begrijpen wat haar oom heeft gedaan in de West-Indische koloniën. Maar uit de stilte volgt indirect hoe maatschappelijke en familiale structuren het gesprek over slavernij onderdrukken. Austen lijkt hier kritiek te leveren op de hypocrisie van de hogere klasse.

----------------

Ik heb me er nu eens in verdiept en begrijp nu pas dat in de tijd dat Jane Austen leefde, de slavernij een hot item was. De Engelsen hadden stukken van wat nu de USA heet in bezit genomen en leggen hier plantages aan, waar slaven op werken. Lange tijd werd dit normaal gevonden, in Jane's tijd begint dit te veranderen. In haar tijd was het net verboden nieuwe slaven naar de VS te brengen. Het zou nog jaren duren voordat het echt verboden werd. Ik realiseer me nu de wisselwerking tussen slavernij en rijkdom in Europa.

Haar vader, George Austen was medeverantwoordelijk voor een huwelijksregeling die verbonden was aan een suikerplantage in Antigua, eigendom van James Langford Nibbs. Deze rol hield in dat hij de verdeling van eigendommen en inkomsten binnen de regeling moest zien, maar hij beheerde de plantage niet zelf en kreeg waarschijnlijk geen directe financiële vergoeding. Zijn mede-trustee was een advocaat die de praktische zaken regelde, wat erop wees dat George Austens eerder formeel dan actief was.
Jane Austens broers, waaronder Henry Thomas Austen, waren later actief in de abolitionistische beweging. Henry was zelfs afgevaardigde op een anti-slavernijconferentie in Londen in 1840. Jane schrijft in een korte brief dat ze het werk van Thomas Clarkson, een bekende abolitionist, bewondert.

-----------------------

Ik ontdekte dat vooral de tweede zonen van rijken naar Amerika gingen om leiding aan de plantages te geven, de eerste zonen erfden de goederen in Engeland van papa. Vanuit de plantage kwam een enorme rijkdom richting Engeland. Veel van de grote landhuizen die wij nu bewonderen worden in die tijd gebouwd met het geld wat via de arbeid van slaven werd verdiend.
Plantagehouders ontmoeten inheemse mensen die kleine stukken land bezaten. Zij stelde vast dat grote stukken land nu van hen is. Zij zien daarna de kunst van het opkweken van tabak, pompoen, suiker, cacao af van de inheemse bevolking. De laatsten sterven in grote getallen vanwege ziekten die de blanken meenemen, waartegen de inheemse bevolking niet immuun is. Daarom moet er naar een alternatief gezocht worden voor de arbeid op het land. De blik gaat naar Afrika. Afrika heeft al een bestaande slavenhandel, deels intern en deels via Arabische kooplieden.
Quakers waren fel tegen de slavernij. De Quakers kwamen naar de VS in de17e eeuw. Hun komst was deels gemotiveerd door religieuze vervolging in Europa en deels door hun wens om hun geloof te verspreiden. De Quakers speelden een cruciale en vaak pionierende rol in de strijd tegen slavernij, zowel in de Verenigde Staten als in het Verenigd Koninkrijk.

- Nadat de slavernij verboden was betaalde de Britse overheid herstelbetalingen aan slaveneigenaren, dat was toen 40% van het overheidsbudget. Oa aan John Gladstone, vader van een latere premier, die naar schatting bijna €96 miljoen kreeg. Veel van deze ontvangers waren al rijk en investeerden hun compensatie in de industrie, infrastructuur, oa de aanleg van spoorwegen en banken, die op hun beurt weer leningen verstreken aan industriëlen. De periode die wij nu de Industriële Revolutie noemen breekt aan. Deze periode zal een arbeidersproletariaat laten ontstaan, arme mensen die het werk doen, waaronder kinderen.

MIJN BOEKENPROJECT 2025

Kronieken - Bob Dylan

Een Freeweellin'-tijd - Suze Rotolo

Verander je brein, verander je leven - Nicole Vignola

De weg van de kunstenaar - Julia Cameron

De Kleine Patisserie in Parijs - Julie Caplin

Hoop voor hart en hersenen - Eric Scherder

Oud worden, jong blijven - Eric Scherder

Verander je Brein, verander je Leven - Nicole Vignola

Brieven aan Nelson Algren - Simone de Beauvoir

De Kleine Theewinkel in Tokio - Julie Caplin

Trots en Vooroordeel - Jane Austen

Parijs is een Feest - Hemingway

Madonna - Lucy O'Brien

Hedy - Leonoor Meijer

Mansfield Park - Jane Austen

maandag 14 juli 2025

Met een vriendin ging ik naar Oosterbeek.

We hadden het plannetje al langer, maar nu gebeurde het echt

Een vriendin en ik gingen naar Oosterbeek

Ik kende het dorp alleen vanaf de Utrechtseweg, mijn vriendin kende het veel beter

Ik verwachtte er n.a.v. haar verhalen wel wat van, maar wat ik zag..........het sloeg echt alles,

Wat enorm leuk, en wat mooi

Wij zijn begonnen bij Bato's Wijk

Weer thuis zocht ik het op internet op

Ik las dat het vroeger de plek was waar een landhuis stond

Een van de eigenaren liet een Engelse landschapstuin aanleggen

De Engelse landschapstuin is prachtig

Ik zag zoveel prachtige bomen

Na WOII werd hier bovenstaand monument geplaatst

om de slag om Arnhem te herdenken, hier in alle hevigheid losgebarsten

Aan de rand ligt ook een oude natuurbegraafplaats

Hier zagen we dit beeldje op 1 der graven

Hier ligt oa Jacob van Lennep

Begraafplaats Fangmanweg

--------------------------

Wat zo mooi is aan Oosterbeek zijn de hoogteverschillen

We bezochten Heemtuin de Zomp

Een prachtig gebied met een diep dal

uitlopend in een schitterende natuurlijke tuin

De foto is jammer genoeg mislukt

Instagram/ de Zomp

-----------------------

Dit huis staat bijvoorbeeld hoog

Het was het huis van kunstschilder Maria Vos

In Oosterbeek woonden in de 19-e eeuw veel kunstenaars

Maria Vos (1824-1906) en Adriana Haanen (1814-1895) mogen rekenen tot de top van de 19 de eeuwse kunstenaars. Ze laten de “Villa Grada” in 1870 bouwen

----------

Van waar wij liepen was dit de plek waar we een heel leuke winkelstraat inliepen, de Weverstraat

Een merkwaardig hoogteverschil zie je in de Weverstraat,

1 huis met 1 boom op een heuveltje uitstekend boven de winkelstraat