Mijn boekenproject 2016. Joseph Roth, Hotel Savoy.

Hotel Savoy

Het ging slecht met hen, met de mensen.

Ze bewerkstelligden hun lot en geloofden dat het van God kwam.

Ze zaten in tradities gevangen,

hun hart hing aan duizend draden

en hun handen sponnen die draden zelf.

Op alle wegen van hun leven

stonden de verbodsborden van hun God,

hun politie, hun koningen, hun stand.'

'Joseph Roth blijft ons, lezers, schrijvers en journalisten, eeuwig onder de huid zitten. Zo moet het dus, dacht ik, toen ik hem voor het eerst leerde kennen.’ – Geert Mak

Voor mijn boekenproject 2016 las ik ""Hotel Savoy" van  Joseph Roth. Hotel Savoy is geschreven in 1924. Ik had nog niet eerder iets van deze schrijver gelezen. Maar dat ga ik nu zeker meer doen. Ik vond het een aangrijpend boek. Het speelt zich af tussen de 1-e en 2-e WO.

Gabriel Dan is 1 van de velen die terugkeren uit de 1-e Wereldoorlog. Hij heeft er 3 jaar krijgsgevangenschap op zitten in Rusland. Hij zwerft door de straten en komt bij een grijze, vieze stad. Hij besluit een kamer te nemen in Hotel Savoy op 1 van de bovenste verdiepingen. Het hotel belooft: ""water, zeep, een moderne wc, een lift, kamermeisjes met witte kapjes, vriendelijk glanzende po’s, als kostelijke verrassingen in kastjes van bruin hout, elektrische lampen die uit roze en groene kappen opbloeien als uit kelken, rinkelende bellen die aan één druk van de duim gehoorzamen; en met dons gevulde dekbedden, bolstaand en graag bereid het lichaam op te nemen.”

Hij gaat langs bij familie om geld te vragen. Maar de oom doet of hij gek is en het niet begrijpt. Zijn schoonzus geeft hem een oud pak van haar man. Later zal zijn oom rondbazuinen dat jij zijn neef in de kleren heeft gestoken.

Gabriel ontdekt steeds meer in het hotel. Hij ontdekt dat de rijken op de onderste verdiepingen wonen. Dat daar dichte tapijten op de grond liggen. Dat het hoe hoger hij komt steeds armoediger wordt. En daar is ook steeds die liftbediende met zijn gelige ogen die hem in de gaten houdt. Liever gaat hij de trappen op om niet steeds die ogen te zien.

Gabriel wandelt door de stad. Een fabrieksstad. Grauw, luchtvervuiling. Mensen die in hun jassen weggedoken rondlopen. Regen.

Gabriel Dan leert het danseresje Stasia kennen, waarvoor hij gevoelens opvat, liefde bijna. Hij ontmoet allerlei mensen die op de verschillende verdiepingen wonen. Een van de mooiste figuren uit het boek vond ik de revolutionair Zwonimir. Deze figuur bezigt het stopwoordje: "Amerika" en met dit woord eindigt het boek ook.

Op een goede dag gaat het gerucht dat de Amerikaanse miljonair Bloomfield het hotel zal bezoeken. Dit is inderdaad het geval. Iedereen overloopt Bloomfield om geld los te krijgen voor eigen gewin. Gabriel ontdekt de werkelijke reden waarom de miljonair  is gekomen. Hij kwam om zijn vaders graf te bezoeken. Gabriel wint het vertrouwen van Bloomfield en wordt zijn secretaris, die alle verzoeken moet beoordelen.

Er komen steeds meer mensen terug. Er is te weinig werk voor iedereen. Er komen stakingen. Er hangt een dreigende sfeer in de stad. Bloomfield gaat er stiekem vandaar, een enveloppe met geld aan Gabriel en een uitnodiging voor werk bij hem in Amerika, achterlatend. Politie rukt uit. Hotel Savoy wordt belegerd door boze burgers. Er breekt brand uit. Het hotel brandt af. Later ontdekt Gabriel dat de liftbediende met de gele ogen de eigenaar van het hotel was.

Nu, na de verkiezing van Donald Trump grijpt het boek me nog meer aan. Met deze verkiezing en de Engelse Brexit staan wij ook aan de vooravond van grote veranderingen. Zal het ten goede of ten kwade zijn? Als een profeet waarde Roth rond, waarschuwend voor het Nazi gevaar. Zich verbazend dat zijn tijdgenoten het niet zagen. Ik hoor op dit moment zoveel verschillende meningen over de huidige tijd. Zoveel (semi) deskundigen en warhoofden. Zit er een Joseph Roth type tussen?

Zelf ging Roth vanaf 1933, toen hij Duitsland moest ontvluchten omwille van zijn politieke ideeën, een nomadenbestaan leiden, zich van hotel naar hotel slepend, met in zijn kielzog een walm van de alcohol waaraan hij inmiddels verslaafd was geworden. Met de steun van enkele bevriende schrijvers kon hij het hoofd boven water houden, maar zoals hoofdpersonage Gabriel Dan als krijgsgevangene de oorlog heeft overleefd, zo blijft ook Roth zwerven door de ruïnes van een Europa dat hij in zijn romans al gestalte had gegeven. cuttingedge 

Dat de nazi's het grote gevaar vormden voor alles wat in Europa humanistisch, menslievend en tolerant was zag Roth eerder en scherper dan de meeste politieke commentatoren. Al in de jaren twintig waarschuwde hij links en rechts tegen de nazi's. nrc.nl (Mooie biografie)

Tussen 1933 en zijn dood was Joseph Roth een vaste verschijning in Nederland, waarover het alleraardigste Joseph Roth in Nederland, in 1979 bij De Engelbewaarder verschenen, uitputtend verslag doet. Ook de fotobiografie van het echtpaar Lunzer documenteert vrij uitvoerig hoe Roth in Amsterdam opereerde: zijn gaan van café naar café, zijn jas steeds als een cape om zich heen geslagen, omdat hij, als iets verder was dan een paar stappen, altijd een taxi nam, constant drinkend, steeds erop uit voorschotten los te krijgen voor nog ongeschreven manuscripten, permanent in geldnood, maar altijd onderhoudend, fascinerend, een relict uit het oude Oostenrijk-Hongarije, hoffelijk, vrouwenhanden kussend, stram. nrc.nl 

decorrespondent./hoe-joseph-roth-verdween-uit-oostende
vpro.nl/lees/columns/wim-brands/joseph-roth

Roths bekendste werk is Radetzkymars, de bitterzoete geschiedenis van het verval van het Habsburgse Rijk

Roth hoorde, zo getuigde ooit zijn vriend en collega Soma Morgenstern, tot het slag schrijvers – John Steinbeck was er ook zo eentje – die hun werk eerst en vooral beschouwden als een ambacht, en hun trots bovenal ontleenden aan hun ambachtelijkheid. Ook in die zin is hij waarschijnlijk meer journalist gebleven dan we vaak wel denken, zelfs toen hij Europese faam verwierf met zijn romans en novellen. Morgenstern bevestigde dat. ‘Roth vond het bovenal heerlijk om journalist te zijn,’ zei hij. ‘Hij was er trots op.’nhistorischnieuwsblad.journalist-joseph-roth

Deze boeken las ik in 2016

Hotel Savoy - Joseph Roth
De kozakkentuin - Jan Brokken

Reis naar het Morgenland - Hermann Hesse

East of Eden - John Steinbeck

Fortuna's dochter - Isabel Allende

Het Proces - Kafka

Portret in Sepia - Isabel Allende

De Japanse minnaar - Isabel Allende

To a God unknown - John Steinbeck

de Wilden - Marion Pauw

Cannary Row - John Steinbeck

Huckleberry Finn - Mark Twain

 Ivan Toergenjev - Vaders en Zonen

John Steinbeck- Reizen met Charley

Geert Mak - Reizen zonder John

Maya Angelou -  Ik weet waarom gekooide vogels zingen

 Emile Zola -Thérèse Raquin

Remco Campert - Een liefde in Parijs

Leo Tolstoi- Oorlog en Vrede