Voor mijn biografieproject 2019 las ik "Biografie van een Feministe" van Marja Vuijsje.

Ik heb het boek in eigen bezit en las het nu voor de tweede keer. Het is zo leuk je onder te dompelen in de tijdgeest van de jaren 40 tot en met 80. Zij is ouder dan ik, heeft de oorlog actief meegemaakt. Een mooi verhaal is dat zij als kind bij een huiszoeking door de Duitsers een kleedje over de verboden radio gooide en er met haar pop bovenop ging zitten. Zij maakte dingen mee die van voor mijn tijd waren. Zoals het feit dat voorbehoedsmiddelen niet of heel in het geheim verkrijgbaar waren.

Het is nog maar zo kort geleden en toch is de wereld zo veranderd. Bijvoorbeeld,  een goede vriendin van Joke overleed, vrienden en familie wisten dat ze ongeneeslijk ziek was, maar de doctoren wilden het niet aan de vriendin zelf vertellen. Tot schok van Joke. Zelf zou ze voor een euthanasie verklaring zorgen.

Wat deed ze veel. Ik ben iedere keer verbaasd. Had zij meer uren in de tijd? Ze was altijd bezig. Het allerliefst studeerde ze, lezen en schrijven en nadenken en schaven aan wat ze schreef. Maar de omstandigheden maakten dat ze ook actievoerster, organisator, freelance journalist, wetenschappelijk hoofdmedewerker van de Universiteit van Amsterdam,  gemeenteraadslid, voorzitter Man Vrouw Maatschappij, deelneemster commissies, moeder, huisvrouw, lerares Frans, geliefde, redacteur, reizigster, en nog veel meer, werd.

Het is leuk te lezen over haar liefdes, haar kinderen, haar reizen. Ze koopt een woonboot en een lichtblauw deux/chevauxtje, waarmee ze o.a. naar Turkije gaat. In de jaren 60 komt er langzaam weer welvaart. Iedereen, ook de mensen met het minste geld, hebben een bankstel, een tv en een autootje.

Het onbehagen van de vrouw

In november 1967 werd Smits artikel "Het onbehagen bij de vrouw" gepubliceerd in het maandblad De Gids. Het artikel, waarin ze ook haar eigen ervaringen als vrouw en als werkende moeder beschreef, slaat in als een bom en wordt het startschot voor de Tweede Feministische Golf in Nederland. Ze keerde zich tegen de dominante opvatting dat het fulltime moederschap altijd een zegen was en ze hield een pleidooi voor de legalisering van abortus. In 1967 wordt Smit lid van de Partij van de Arbeid. In 1968 stichtte ze samen met Hedy d'Ancona de actiegroep Man Vrouw Maatschappij, waarvan ze voorzitter en actief lid werd. In september 1970 wordt ze verkozen tot Amsterdams gemeenteraadslid. Joke Smit bleef daarbij haar eigen koers varen. Haar feminisme was radicaal, haar politieke strategie sociaaldemocratisch, haar inborst calvinistisch en haar levenshouding libertair. Ze wordt door tegenstanders als dominant en regelzuchtig gezien.

Hedy d'Ancona

De ontmoeting met Hedy d'Ancona was bij Joke thuis. Hedy keek rond, het huis was praktisch ingericht en wat rommelig, in de ogen van Hedy ongezellig. De twee waren tegenpolen maar vulden elkaar goed aan. Joke, degene met de ideeën, de beleidsmaakster, de promotor en Hedy, degene die met mensen kan omgaan, die het leuk vind in de belangstelling te staan, zij was een prima vertolkster van de  ideeën van Joke Smit. mariagoos/interview_Hedy

Dolle Mina, Paarse September, MVM

In de jaren 70 won het radicaal feminisme aan populariteit met ludieke acties van Dolle Mina of Paarse September rond een specifiek thema. MVM was gematigder en werkte achter de schermen, maar door de invloed van het radicalisme werd de rol van de man binnen de vereniging controversieel. Vanaf 1973 kwam er een bestuur zonder voorzitster en ook zonder enige man, waarna onder meer d'Ancona de organisatie verliet. Joke was voorstandster van de emancipatie van vrouwen en van mannen. Ook mannen zaten vast in een patroon, moesten kostwinner zijn, bemoeiden zich niet of weinig met gezin en kinderen. Joke was een warm promotor van de 5 daagse werkweek voor mannen en vrouwen. Zij wees op het gevaar wanneer alleen vrouwen parttime zouden gaan werken. 

De vrouwenbeweging groeide als kool. Twee jaar na MVM richtten jongere, linksere vrouwen Dolle Mina op, dat zich richtte op ludieke acties. Er volgde een explosie van vrouwenpraatgroepen, vrouwenhuizen, cafés, boekhandels, vrouwenstudies, uitgeverijen (SARA, de Bonte Was), Moedermavo’s, VOS-cursussen (Vrouwen oriënteren zich op de samenleving), enzovoorts. Joke voelde zich een beetje aan de kant gezet. In naam deed ze nog wel mee. Zij geloofde erin dat verandering binnen de parlementaire democratie moesten plaatsvinden. De vrouwen van Dolle Mina etc geloofden echter in buitenparlementaire acties. 

Joke Smit kreeg in 1980 de diagnose borstkanker. Voor haar dood sprak ze tientallen cassettebandjes in. Die zijn o.a. gebruikt in de biografie.  Zij overleed op 19 september 1981 in Amsterdam. Na haar dood werd haar naam verbonden aan verschillende straten, prijzen en andere initiatieven, waaronder de Joke Smit-Prijs, een regeringsprijs die wordt uitgereikt aan personen, groepen of instanties die een fundamentele bijdrage leveren aan de verbetering van de positie van vrouwen in Nederland. 

Op haar grafsteen staat te lezen: 

‘Zusters, weest moedig, scherpzinnig, eendrachtig

Achteraf krijg ik op Facebook de vraag voorgelegd of Joke Smit tot de Rode Vrouwen binnen de PVDA hoorde. Ik weet het niet en dus ga ik op zoek naar een antwoord en vind dit lange, interessante interview uit 1981 wat Hedy d'Ancona met Joke Smit had. Ik vind het een erg verhelderend interview. Begrijp Joke hierdoor zelfs nog beter. teksten/interview joke smit

Publicaties

Het onbehagen bij de vrouw, De Gids, november 1967 

het-onbehagen-bij-de-vrouw
1969 - Rok en rol. Vrouw (en man) in een veranderende samenleving, samen met H. Misset en E. Engelsman, De Arbeiderspers - Amsterdam
1972 - Hé zus, ze houen ons eronder. Een boek voor vrouwen en oudere meisjes, Bruna - Utrecht/Antwerpen
1975 - De moeder van Marie kan méér. Gebundelde artikelen 1971-1975, Bruna - Utrecht/Antwerpen
1984 - Er is een land waar vrouwen willen wonen, verzamelbundel

Positieve veranderingen

• Tegenwoordig doen vrouwen elk soort werk
• Abortus is nu mogelijk, hoewel er vaak tegendemonstranten zijn 
• Euthanasie is mogelijk, hoewel erg veel voorwaarden

Wat zou Joke minpunten vinden van deze tijd?

• Er zijn weinig vrouwen in topfuncties
• Veel vrouwen werken parttime, en zijn hierdoor financieel afhankelijk
• Zorgtaken komen veelal op de schouders van vrouwen neer
• De pil zit niet meer in het zorgpakket

Biografieproject 2019 

Branie, het leven van Mina Kruseman - Annet Mooij
"Biografie van een Feministe" - Marja Vuijsje

Claude Debussy - Hartstochtelijk houd ik van muziek
Michelle Obama - Mijn verhaal
 Arthur Japin -  Zoals dat gaat met wonderen

McCartney over McCartney - Paul du Noyer