Biografieproject 2017. Cissy van Marxveldt.

Joop ter Heul. Ik las het als jong meisje en weet er niet veel meer van. Behalve dat de "bakvissen" allemaal korte namen hadden. Voor dit blogje zoek ik ze nog eens op. Pop, Pien, Noortje, Loutje, Kit, Conny. Dat de toon van het boek grappig, een beetje vilein en Joop ter Heul veel durfde. Ik las voor mijn biografieproject over de schrijfster van Joop ter Heul,  over Setske Beek-de Haan ofte wel Cissy van Marxveldt. 

Hoewel ik het onderwerp leuk vind, had ik moeite met de biografie. Vooral wanneer het verhaal vordert bespreekt de biografe alle boeken die Cissy schreef. Ze geeft de inhoud uitgebreid weer. En dat wordt saai. Die boeken heb ik niet gelezen. Wanneer ik een biografie lees wil ik lezen over het leven dat iemand leidde. Ik vraag me af of de biografe voldoende bronnen had om een boek te vullen.

Het werk van Van Marxveldt komt, ironisch genoeg, heel wat beter uit de verf dan haar leven. Dat heeft te maken met het ontbreken van zoiets als een persoonlijk archief. Er zijn maar weinig brieven, foto’s en voorwerpen bewaard gebleven. Geen kasboeken, geen belastingpapieren, geen notities, geen doktersverklaringen. Soeting moest het dus doen met nogal vlakke uitspraken van nabestaanden, schaarse dagboekaantekeningen, archiefstukken, krantenknipsels en bij elkaar gesprokkelde feiten. nrc.dol-op-dolle-bakvisromans

Het boek speelt zich af in de tijd van mijn oma. Ik vond het heel leuk hierover te lezen. Cissy van Marxveld 1889-1948 groeit op in Friesland. Leuk om te lezen dat de vader van Setske stimuleert dat zijn dochter een goede opleiding krijgt. Ook leuk te realiseren dat het in die tijd normaal werd gevonden dat meisjes gingen werken. Zij werkten als typistes en stenografen. Ik geloof overigens niet dat mijn oma gewerkt heeft.

Aangezien het dorp haar benauwde, vroeg Setske de Haan haar ouders toestemming om naar het buitenland te gaan. Eind juli 1908 verliet ze haar geboortedorp Oranjewoud, om een jaar lang gezelschapsdame te worden van Mrs Ellis, de vrouw van een huisarts in de Engelse stad Coventry, waar Setske de roepnaam 'Cissy' kreeg. Door het strenge regime hield zij het daar echter niet langer dan twee maanden vol. Vervolgens ging zij op haar eigen verzoek naar een kostschool in Bath. Maar toen zij op haar negentiende terugkeerde naar Oranjewoud, wist ze nog steeds niet zeker wat ze wilde. Voor een studie Engels voelde zij niets, en een dienstverband als leerling-verslaggeefster bij de Dragtster Courant was van korte duur; zij had te veel fantasie om zich aan de kale nieuwsfeiten te houden.

1916, op haar 26ste, trouwde ze met Leo Beek, die ze in een van haar kosthuizen had leren kennen.

Merkwaardig is dat Cissy van M. deed alsof het schrijven slechts een hobby was naast haar prachtige rol in het gezin. Ok suggereerde ze dat ze werkte zonder vooropgezet plan, alsof ze zomaar wat deed. Zij stelde zich bescheiden op, zoals het een vrouw uit haar klasse betaamde. In feite verdiende zij het meeste.  Uitgever Valkhoff & Co in Amersfoort bood haar 1500 gulden per boek plus 15 cent per verkocht exemplaar. eo Beek was bedrijfsleider bij De Bijenkorf. Dankzij haar inkomen kon het gezin Beek-De Haan zich een leven veroorloven die het met het salaris van Leo alleen - die als personeelschef bij de Bijenkorf in Amsterdam fl 450 per maand verdiende - niet had kunnen leiden. Het gezin woonde achtereenvolgens op de Jacob Obrechtstraat 3-1 in Amsterdam,  op de chique Koningslaan 24 in Bussum en in een Hilversumse villa met tennisveld en men bezat een huis in Wijk aan Zee.

Tijdens de Duitse bezetting raakte Leo Beek betrokken bij verzetswerk en clandestien beraad over de naoorlogse inrichting van Nederland. Op 26 januari 1943 werd hij in zijn woning door twee leden van de Sicherheitspolizei (Sipo) gearresteerd. Leon zat een aantal maanden gevangen in het Oranjehotel in Scheveningen. De gezinskaart van Leon vertelt dat hij op 15 juni 1944 in Kamp Westerbork werd ingeschreven. Daar kwam hij in de strafbarak terecht. Maar ook daar bleef Leon Beek zich verzetten. Hij had contact met enkele personen, waaronder de marechaussee, en smeedde plannen voor de tijd ná de oorlog. Hij zou in de overgangsperiode in Kamp Westerbork als tijdelijke commandant optreden. Met een aantal andere Joodse gevangenen trachtte Leon te ontsnappen maar werd gepakt. Hij ging eerst naar Assen en voor nader onderzoek werd hij overgeplaatst naar de Sipo-Aussenstelle te Amsterdam. Op 15 augustus 1944 werd hij in de duinen bij Overveen, met vier anderen,  gefusilleerd.
joodsamsterdam

Zoon Leo jr zet ondertussen ook de eerste schreden op het schrijverspad. Hij publiceert onder de naam Jan van Marxveldt. Andere zoon Ynze is vliegenier, eet naar Engeland te ontkomen en meldt zich daar bij de RAF aan als gevechtspiloot. biografieportaal/setske-de-haan

'U moet weten,' zei Cissy van Marxveldt later, 'dat mijn man een grote stimulans voor mij was en nadat ik bericht over zijn dood ontving, heb ik niets meer gepresteerd'. Onder de naam Cissy van Marxveldt verscheen kort na de bevrijding alleen nog het boek Ook zij maakte het mee (1946), een sober relaas over een meisje dat in het verzet werkte. Zij droeg het op aan haar gefusilleerde man.

Biografieproject 2017

Donna Karan - Mijn autobiografie

Monica Soeting - Cissy van Marxveldt

Colette - De eerste keer dat ik mijn hoed verloor

Mick Jagger - F. Vuijsje

Sonja Barend - Je ziet me nooit meer terug

Juliana - Jolande Withuis

de Amerikaanse Prinses - Annejet van der Zijl

Boudewijn - Eva Rovers